Haberler / Yazılar
Açık Ofis Saati lise ve üniversite öğrencilerinin akademisyenler ile kolayca iletişime geçebilmelerini amaçlayan yeni bir proje. Görüşmeler ücretsiz ve Google Meet platformu üzerinden soru-cevap şeklinde gerçekleşiyor. Bu projeye dahil olan matematikçiler de bulunmakta. Ayrıntılı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Matematik Eğitimi Etkileşim Topluluğu gönüllü olarak bir araya gelen matematik öğretmenleri ve akademisyenlerden oluşuyor. Topluluğa katılmak veya sunum, atölye ve benzeri etkinliklerinden haberdar olmak için Twitter hesaplarını, takip edebilirsiniz.
Bir asal sayının herhangi bir basamağında bulunan bir rakam değiştirildiğinde elde edilen sayı artık asal olmuyorsa, o sayı "basamağa duyarlı asal sayılar" (digitally delicate primes) denen bir kümeye dahil demektir. Böyle sayıların var olup olmadığı ilk defa 1978'de merak edildi, Paul Erdös sadece varlıklarını değil aynı zamanda sonsuz sayıda olduklarını ispat etti. Yakın zamanda South Carolina Üniversitesinden Michael Filaseta, bu tip sayıların soluna sonsuz sayıda sıfır eklemek yoluyla, farklı türde “basamağa duyarlı asal sayılar” da bulunabileceğini ortaya koydu. Elde edilen bu yeni sayılar sol taraflarına sıfır eklendiği için elbette değerleri değişmeyecek ama bu sıfırlardan biri rastgele hangi rakamla değiştirecek olursak olalım tekrar asal elde etmek mümkün olmuyor.
Matematiğin Nobel'i olarak bilinen Fields Madalyası 40 yaşının altındaki en başarılı matematikçilere veriliyor. Geçtiğimiz aylarda Nature'da yayınlanan bir çalışmada Fields madalyası sahiplerinin oluşturduğu verilerden yola çıkılarak matematik dünyasındaki elitizm ve eşitsizlik sorunları irdeleniyor. İncelenen sorulardan biri şöyle: Fields madalyası kazanmış bir matematikçinin öğrencisi olmanın ya da çevresinde bulunmanın ödülü kazanmada bir artısı var mı? Çalışmada aynı zamanda matematikçilerin ülkeler arasındaki hareketliliği gibi konulara da yer verilmiş.
ABD'nin Alaska bölgesinde yaşayan Eskimo topluluklarının ürettiği Kakvotik sayı sistemi bildiğimiz diğer tüm sayı sistemlerine göre çok daha yeni olması sebebiyle ilgi çekici. Geçtiğimiz aylarda Evrim Ağacı'nda yayınlanan yazıya göre yirmilik tabanda yazılan ve yaklaşık 25 yıllık geçmişe sahip bu ilginç sayı sistemi Eskimo kültürünü matematiğe karşı daha duyarlı hale getirmiş.
Arjantin asıllı ABD'li matematikçi ve bilgisayar bilimci Gregory Chaitin 90'lı yıllarda, algoritma teorisi bağlamı içinde, Chaitin sabiti adıyla anılan "bilinemez" sayıyı tanımladı. Bu sayıyı bilinemez olarak adlandırmasının sebebi ise, matematiksel olarak tanımlanması mümkün olsa bile, bir algoritmanın sonlu zamanda sayının tüm basamaklarını belirleyememesiydi. Daha sonra fizik ve biyoloji gibi bilimlerde de "bilinemezlerin" neler olduğunu anlatan yazılar yazan Chaitin, bu hafta Mind Matters'a bir röportaj verdi.
Etkinlikler
Bu hafta etkinlikler köşemizde yakın tarihte gerçekleşecek Meraklısına matematik dersleri ve İstanbul Üniversitesi Matematik Kulübünün düzenlediği 7. Öğrenci Matematik Çalıştayı var.
Tüm etkinlikler için matefil.com'daki Etkinlikler sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Bir Matematikçi Portresi - Frank P. Ramsey
G. H. Hardy Bir Matematikçinin Savunması kitabında şöyle yazar: “Bir matematikçi, matematiğin -herhangi bir bilim ya da sanattan daha çok- gençlere ait bir oyun olduğunu unutmamalıdır.” Bunu söylerken de aslında matematiğe önemli katkıların genç yaşta yapılmasından bahseder. Gerçekten de Avrupa’nın Kraliyet Topluluğu gibi kurumlarına bakıldığında, kuruma seçilen matematikçilerin yaşının diğer dallara göre ortalamada daha düşük olduğunu görmek mümkündür, ve Fields Madalyası’nın 40 yaşından büyük matematikçilere verilmemesi bu görüşle tutarlıdır. Genç yaşta ölseler de matematikte devrim kabul edilen işler yapmış çok sayıda matematikçi vardır. Matematiğe katkıları düşünüldüğünde Ramanujan ve Riemann’ın 40’lı, Galois ve Abel 30’lu yaşlarını bile görememesi çarpıcıdır. Bugünkü konuğumuz Frank P. Ramsey de böyle bir isim. En bilinen sonucu, daha sonra başlı başına kombinatoriğin bir dalı haline gelecek Ramsey Teoremi. Ramsey, bu değerli teoreme ulaşana kadar matematiksel mantığa, felsefeye ve ekonomiye de yön verecek bir çok çalışmaya imza atmıştır.
Sözsüz İspatlar
Sonsuz çoklukta ilkel Pisagor Üçlüsü vardır.
Tanıtımlar
Kitap - Paul Hoffman - Yalnızca Sayıları Seven Adam
Bir matematikçi için bundan daha keyifli bir kitap bulmak hiç kolay değil. Yalnızca Sayıları Seven Adam, gelmiş geçmiş en ilginç matematikçilerden biri olan Paul Erdös’ün hayatını anlatıyor. Yaşamının son on yılında kendisiyle seyahat eden gazeteci Paul Hoffman, Erdös’ün hayat tarzını, yakın çevresindeki matematikçileri, ilgilendikleri matematiği anlatırken bir yandan da Amerika ve Avrupa’nın yakın matematik tarihine tanıklık ediyor.
Erdös’ün matematikçiyi neden “kahveyi teoreme dönüştüren kişi” olarak tanımladığını, bir insanın gündelik işlerde ne kadar beceriksiz olabileceğini, günde kaç saat matematik yapabileceğini merak ediyorsanız, kitabı mutlaka okumalısınız.
Türkçeye önceden çevrilmiş ancak baskısı bitmiş kitap bu sefer Nika Yayınevinden piyasaya çıktı. Eserin bu seferki çevirisi Ayhan Dil ve Derya Kömürcü’ye ait. 320 sayfalık kitap geçtiğimiz ay raflarda yerini aldı, çoğu kitapçıda bulabilirsiniz.
Film / Video - Mysteries of the Mathematical Universe
Her yıl düzenlenen World Science Festival’daki bir paneli paylaşıyoruz bu hafta. Birleşmiş Krallık’tan dört ünlü matematikçi(Jonathan Borwein, Keith Devlin, Marcus du Sautoy, Simon Singh), matematikle arası çok da iyi olmayan gazeteci Robert Krulwich’in moderatörlüğünde çeşitli sorulara cevap arıyorlar. Sayıların nasıl ortaya çıktığından tutun, “Bilgisayarlar matematikçilerin yerini alabilir mi?” gibi sorulara dört deneyimli matematikçinin verdiği cevaplar oldukça çeşitli. Paneli buradan izleyebilirsiniz.
İnternet Kaynağı - Encyclopediaofmath.org
Matematikçilere yönelik bir ansiklopedi olan wiki sayfası encyclopediaofmath.org karşılaştığınız yabancı terimlerin ne ifade ettiğini öğrenmek için kullanabileceğiniz güvenilir bir kaynak. Projeyi Springer ve Avrupa Matematik Derneği(EMS) ortak yür. 1977’de Ivan Matveevich Vinogradov editörlüğünde yazılan Sovyet Matematicheskaya entsiklopediya’nın çevirilmesiyle başlamış proje bir wiki sayfasına taşındıktan sonra kolayca güncellenebilir bir hale geldi. Ansiklopediye eklemeler yapmak isterseniz adınıza bir hesap açılmasını talep etme seçeneğiniz de var.
Haftanın Sorusu
Haftanın sorusu hafta içi matefil.com'da olacak, takip etmeyi unutmayın.
Geçen Haftanın Yanıtı
Geçen haftanın yanıtını matefil.com’daki “Haftanın Sorusu #23’nin cevabı” yazısında bulabilirsiniz.
Hazırlayanlar
Aysel Şahin, Berk Aysever, Can Ozan Oğuz, Eliz Gündüz, Ezgi Kantarcı Oğuz, Naci Cangül, Oğuz Şavk, Teoman Yalçınkaya, Utku K. Aytaç, Yağmur Bali.
Her pazar sabah 10'da matematik kültürüne, matematik dünyasındaki gelişmelere ve gelecek etkinliklere yer veren bir bülten paylaşıyoruz.
Bültene katkıda bulunmak için paylaşılmasını istediklerinizi matematikbulteni@gmail.com adresine isim bilginiz ile gönderebilirsiniz.