Sevgili matematiksever günaydın!
Bu hafta haberler köşemizde hiperçizgelerle ilgili önemli bir kanıt, zamanının en zor mantık bilmecesi, kağıt buruşturmanın matematiği ve dahası sizleri bekliyor!
Bir Matematikçi Portresinde bu haftaki konuğumuz 2020 yılında Abel ödülünü kazanan matematikçilerden, uzun ve verimli kariyeri sırasında son derece şaşırtıcı sonuçlar bulmuş olan 86 yaşındaki Hillel Furstenberg.
Etkinlikler, sözsüz ispatlar, tanıtımlar ve haftanın sorusu köşelerimize göz atmayı unutmayın.
Keyifli okumalar!
Haberler / Yazılar
Bir çizgede kenarların sadece iki değil daha fazla noktayı birleştirmesine izin verirsek ne olur? Hiperçizge adı verilen daha geniş bir yapı elde ederiz. 1972 yılında Erdös, Faber ve Lovász isimli matematikçiler bir partide sohbet ederlerken hiperçizgelerin renklendirmesi ile ilgili basit gibi görünen bir sanı ortaya attılar. Günümüze kadar açık bir soru olarak kalan sanının kanıtına yaklaşık 50 yılın ardından ulaşıldı.
Plus Magazine'den Antonella Perucca bu haftaki köşesinde 90'larda "gelmiş geçmiş en zor mantık problemi" ismiyle popüler olmuş bir bilmeceyi yazdı. Bilmeceye göre karşımızda üç tane kahin var: Biri ne soru sorarsak soralım her zaman doğruyu söylüyor, bir tanesi her zaman yalan söylüyor, sonuncu ise gizlice yazı tura atarak doğru mu yanlış mı cevap vereceğine karar veriyor. Bizim amacımız ise evet/hayır soruları sorarak kimin kim olduğuna karar vermek. Bilmecenin ayrıntılarını ve çözüm stratejilerini öğrenmek için yazıyı okuyabilirsiniz.
Can Ozan Oğuz, Nesin Matematik Köyü YouTube kanalında cebirin tarihini anlattığı yeni bir seriye başladı. İlk bölümü "Antik dönem ve öncesi"ne buradan ulaşabilirsiniz. Dersleri ücretsiz şekilde salı günleri 17.00-19.00 arası canlı takip edilebilirsiniz. Ayrıca aynı kanalda daha önce yapılan “Geometrinin Tarihi” isimli seriye de ulaşabilirsiniz.
Etiyopyalı Rediet Abebe 18 yaşında matematikçi olma hayali ile Harvard'ta lisansa başlamış. Lisansı sırasında kampüsün bulunduğu Cambridge şehrinin devlet okullarında öğretmenlik yapan Abebe, göçmen, siyahi ve latin öğrenciler gibi grupların karşılaştığı sosyal sorunlardan etkilenip kariyerini onlara yardım etmek için şekillendirmeye karar vermiş. Matematikten de uzaklaşmak istemediği için çözümü yapay zeka araştırmacısı olmakta bulmuş ve Cornell Üniversitesinde bilgisayar bilimi üzerine doktoraya başlamış. Şimdi ise algoritmaları kullanarak Amerika'daki sosyal devlet yardımlarını optimize edecek modeller geliştirmeye çalışıyor. Bunun yanında Etiyopya Hükümetiyle birlikte çalışarak oradaki öğrenciler için oluşturulacak yeni bir eğitim modeline katkı sağlıyor. Quanta Magazine'e verdiği röportaja buradan ulaşabilirsiniz.
Origamiden, yani kağıt katlamadan farklı olarak kağıt buruşturma kuramı da (crumple theory) matematiksel olarak incelenen ve önemli sonuçlara sahip bir alan. Harvard'ta uygulamalı fizik doktorası devam eden Jovana Andrejevic geçtiğimiz ay bu konuda önemli bir çalışma yaptı. Bu alanda araştırılan konulardan biri defalarca katlanan kağıtların üzerinde oluşan izlerin hangi etkenlere bağlı olarak belli şekillerde oluştuğu sorusu. Konunun uygulama alanı ise uzay yelkenleri ismi verilen araçların uydu içindeki küçük bir bölmeye kolayca yerleşmesi.
Danimarka'da bir grup araştırmacı sosyal sorunlar yaşayan ve derslerinde güçlük çeken çocukların okuma ve matematiksel becerilerinin nasıl geliştirileceği ile ilgili bir çalışma yaptı. Öncelikle okulların, anasınıfından 6. sınıfa kadar geçen süreçte bu problemleri yaşayan çocukları tespit edip özel müdahalelerde bulunması gerekiyor. Çalışmada yüzlerce farklı okuldan seçilen binlerce öğrencinin başarı çizelgeleri ve raporlanan farklı müdahale biçimlerinin oluşturduğu geniş veri kümeleri incelenmiş. Okuma becerilerinin yanı sıra özellikle matematiğin de incelenmesi sebebi ise bu tarz becerilerin hayat boyu sürecek etkileri olması.
Etkinlikler
Bu hafta etkinlikler köşemizde Boğaziçi Üniversitesi’nin düzenlediği açık derslerden Düğüm Teorisi dersi ardından Marmara Üniversitesi Matematik Kulübünün düzenlediği Osmanlı dönemi matematik tarihi ile ilgili bir etkinlik gerçekleşecek.
Bir Matematikçi Portresi - Hillel Furstenberg
Bu haftaki konuğumuz, 2020 yılında Abel ödülünü kazanan matematikçilerden Hillel Furstenberg. Uzun ve verimli kariyeri sırasında son derece şaşırtıcı sonuçlar bulmuş ve olasılık ve ergodik teorinin değişik uygulamalarını yapmış olan Furstenberg, 2007’de de matematiğin bir diğer prestijli ödülü olan Wolf ödülünü almıştı. 86 yaşındaki matematikçiyi gelin daha yakından tanıyalım.
Sözsüz İspatlar
Üçgensel Sayı Özelliği
Tanıtımlar
Kitap - Birsen Ekim - Profesör Pi ile Uzunluk Ölçüleri
Profesör Pi ile Uzunluk Ölçüleri, Birsen Ekim Özen tarafından kaleme alınan Matematik Gezegenim serisindeki matematik temalı öykü kitaplarından. İlk derslerini kaçırdığı ölçü birimleri konusunu anlamaya çalışan Nilüfer ve ona yardımcı olmak için Matematik Gezegeni’nden gönderilen Umut’u anlatıyor. Kitabın keyifli ve sürükleyici bir anlatımı var. Çocuklara hitap eden yeni nesil birçok eserde olduğu gibi, farklı yazı şekilleri ve renkler kullanılarak dikkat çekici hale getirilmiş. Neredeyse her sayfayı süsleyen resimler de Gökçe Arifoğlu tarafından yapılmış.
Timaş Çocuk’tan çıkan kitabın baskısı tükenmiş ama 5 kitaplık Matematik Gezegenim seti olarak 58,50 TL’ye bulmak mümkün.
Film / Video - The Strange New Science of Chaos
NOVA’nın bilimle ilgili belgeselleri arasında yer alan 1989 yapımı 55 dakikalık film, o dönemde yeni yeni gelişmekte olan kaos teorisi hakkına. Başlangıç koşullarında ufak bir değişikliğin ciddi farklara yol açtığı kaos, mıknatıslar, kalbin işleyişi ve meteorolojik hareketler gibi örnekler üzerinden anlatılıyor. Filmi izlemek birkaç yönden çok keyifli, bir yandan kaos teorisi hakkında bilgi edinirken, bir yandan o zamanın teknolojisinin örneklerini gözlemleyebiliyorsunuz (analog bilgisayarlar bile var).
İnternet Kaynağı - Underground Mathematics
Underground Mathematics sitesinde, matematik bağlantılı bir metro haritası olarak hayal edilmiş. Sayılar, Cebir, Geometri, Fonksiyonlar ve Kalkülüs isimli beş metro hattı, bazen kesişip bazen ayrılarak matematik konularını geziyorlar. Siz de seçtiğiniz istasyonları ziyaret edip, o konular hakkında daha çok şey öğrenebiliyorsunuz. Cambridge Üniversitesi tarafından yürütülen proje, matematik eğitimini desteklemeyi hedefliyor. Her konu için çok fazla “kaynak” tasarlanmış, bu kaynaklar konuyla ilgili düşündürücü sorular, örnekler veya aktiviteler içerebiriyorlar. İsterseniz siteye kaydolmak, beğendiğiniz kaynakları kaydetmek ve pdf formatında yazdırmak da mümkün.
Haftanın Sorusu
G bir grup olsun ve G’=[G,G] bu grubun türevini simgelesin. Bir H<G altgrubunun G’ grubunu içeriyorsa normal olduğunu gösteriniz.
Çözümlerinizi bir sonraki nüshaya kadar teomanof@hotmail.com adresine isminizle birlikte gönderebilirsiniz.
Geçen Haftanın Cevabı
Geçen haftanın yanıtını matefil.com’daki “Haftanın Sorusu #23’nin cevabı” yazısında bulabilirsiniz.
Hazırlayanlar
Aysel Şahin, Berk Aysever, Can Ozan Oğuz, Eliz Gündüz, Ezgi Kantarcı Oğuz, Naci Cangül, Oğuz Şavk, Teoman Yalçınkaya, Utku K. Aytaç, Yağmur Bali.
Bültene katkıda bulunmak için paylaşılmasını istediklerinizi matematikbulteni@gmail.com adresine isim bilginiz ile gönderebilirsiniz.