Sevgili matematik sever günaydın!
Bu yıl Abel Ödül Töreni ve tören kapsamındaki etkinlikler çevrim içi izlenebilecek. Ayrıntıları ve diğer haberleri okumak için köşemizi ziyaret edebilirsiniz!
Bir Matematikçi Portresinde bu haftaki konuğumuz, matris teorisi ve sayı teorisi alanlarında 300 civarı makale yazmış üretken bir matematikçi. Gelin daha lise yıllarında alanını seçen Olga Taussky-Todd’un yolculuğunu hep beraber takip edelim.
Etkinlikler, sözsüz ispatlar, tanıtımlar ve haftanın sorusu köşelerimize göz atmayı unutmayın.
Keyifli okumalar!
Haberler / Yazılar
Scientific American'dan Delahaye, bu hafta matematiksel bilmecelere yer verdiği köşesinde Covid-19 sebebiyle kaybettiğimiz John Conway'e ait sorulara yer vermiş. Bilmecelere buradan göz atabilirsiniz.
Üzerinde yaşadığımız, dağlar, tepeler ve yokuş yukarı yorucu yürüyüşlerle dolu Dünya’mız aslında -ölçekli düşündüğümüzde- nispeten pürüzsüz bir yüzeye sahip. Hatta şu ana kadar yüzeyinin bir bovling ya da bilardo topu kadar düzgün olduğuna dair iddialar bile vardı. Evrim Ağacı'ndan Çağrı Mert Bakırcı yazısında bunun tam da doğru olmadığını anlatıyor.
Yıldızların parlaklıklarındaki periyodik değişimleri matematiksel olarak tasvir eden bir model geliştirildi. King Abdullah Bilim ve Teknoloji Üniversitesinden araştırmacılara göre, geliştirilen model güneş ışımasının sonuçları ya da iklim biliminin çeşitli konuları ile ilgili sorulara da uygulanabilecek.
Matematikte kadınların temsil edilme oranı ülkeden ülkeye değişiklik gösteriyor ama genelde nüfusa göre düşük. Bu konuda bir araştırmaya göre, ABD'de geçtiğimiz yıl matematik doktorası alan öğrenciler arasında kadınların oranı sadece yüzde 26’ymış. Bu oranın yüzde 40 civarında olduğu Nebraska-Lincoln Üniversitesi’nde ise durum biraz daha iyi. Bu sene mezun olan üç öğrenci, matematik bölümünden doktora alan 100. kadın olma onurunu paylaşacaklar.
Matematiğin temellerine dair tartışmalar özellikle 20. yüzyılın ilk yarısında oldukça canlıydı. Big Think'ten Jonny Thomson bu haftaki yazısında Gödel'in bu konuyla ilişkisinden, temellerle ilgili sorulara getirdiği çözümlerden bahsediyor. Thomson özellikle Gödel'in tartışmalara yönelik çözümlerinin "postmodernist" yazarlar tarafından nasıl yanlış anlaşıldığına ve yorumlandığına dikkat çekiyor.
Norveç Fen Edebiyat Bilimler Akademisi her sene matematik alanında dünyada en prestijli ödüllerinden biri olan Abel Ödülü’nü veriyor. Bu yıl 25 Mayıs'ta düzenlenecek törende Avi Wigderson and László́ Lovász'ın ödülleri takdim edilecek. Ertesi gün de devam edecek etkinlikere çevrim içi olarak katılmak isterseniz, bu adresten kayıt yaptırabilirsiniz.
Etkinlikler
Cumartesi günü başlamış olan 9. Bahar Matematik Buluşması bugün de devam ediyor. Önümüzdeki hafta ise Boğaziçi Üniversitesi Bilim Kulübü ile Koç Üniversitesi Bilim Kulübü’nün ortak olarak düzenlediği Matematik Haftası var. Matematik Haftası’nın yanı sıra Medeniyet Üniversitesi’nin her ay düzenlediği Film Gecesi etkinliği de mevcut.
Bir Matematikçi Portresi - Olga Taussky-Todd
Bu haftaki konuğumuz Olga Taussky-Todd, matris teorisi ve sayı teorisi alanında önemli çalışmalar yapmış, 300 civarı makale yazmış ve çok sayıda doktora öğrencisi yetiştirmiş. Gelin daha lise yıllarında sayı teorisi çalışmaya karar veren Taussky’nin yolculuğunu hep beraber takip edelim.
Sözsüz İspatlar
Tanıtımlar
Kitap - Kitap’tan Deliller
Erdös’ün matematik estetik anlayışı ona, Tanrı’nın elinde en zarif ispatları barındıran bir kitap olduğunu düşündürüyordu. Çok beğendiği kanıtlar için “Bunlar Kitap’tan” ifadesini kullanırdı. Martin Aigner ve Günter Ziegler’in eserinin adı buna bir gönderme. İçinde matematiğin çeşitli konularından teoremlerin zarif ispatlarına yer veren Kitap’tan Deliller, 2009 yılında Muhammed Uludağ tarafından Türkçeye çevirilerek, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları tarafından basıldı. Güzel Türkçesinden dolayı 2010 yılında TÜBA’nın Telif ve Çeviri Eserler ödülüne layık görüldü. 264 sayfalık kitabın baskısı bitmiş durumda, umarız bu değerli çalışma yeniden piyasaya sürülür. Kitapta yer alan konuları merak ediyorsanız, içindekiler kısmına buradan ulaşabilirsiniz.
Film / Video - Codebreaker
2011 yapımı Codebreaker, bilgisayar biliminin kurucusu diyebileceğimiz Alan Turing’in hayatını anlatan bir belgesel. Turing makinası adındaki evrensel hesap makinesinin kaşifi bilim insanı, İkinci Dünya Savaşı’nda İngiliz istihbarat örgütü için şifre kırma üzerine de çalışmalar yapmıştı. Eşcinsel olduğu ve eşcinsellik o dönem yasalarda bir suç olarak geçtiği için tedavi gören Turing, 41 yaşında evinde ölü olarak bulunmuştu. Ölüm nedeni siyanür zehirlenmesi. Yaşamının son bir buçuk yılında bir psikolog ile görüşmüştü. Belgesel bu görüşmelere de dayanarak çekilmiş, kendisini tanımış kişilere de yer vermiş. 62 dakikalık belgeselin fragmanına buradan erişebilirsiniz.
İnternet Kaynağı - Geometri oyunları
Geometri ve topoloji alanında çalışan Amerikalı matematikçi Jeff Weeks, yıllar içinde çeşitli platformlar için oyunlar geliştirdi. Satranç gibi iyi bilinen oyunları ele alan matematikçinin çalışmalarını farklı kılan şey, onları sıradışı geometrik ve topolojik şekillerle harmanlanmış olması. Torus üzerinde satranç oynamak ya da dört boyutlu labirentlerden kurtulmaya çalışmak isterseniz, geometrygames.org sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Haftanın Sorusu
Şu anda bozuk parayla 99 kuruş ödeme yapmak isteyen birinin en az 9 tane madeni para kullanması gerekiyor (50 + 25 + 10 + 5 + 5 + 1 + 1 + 1 + 1). Öyle madeni paralar tasarlayın ki, 1-99 kuruş arası her değer en fazla 6 madeni parayla ölçülebilsin. Bunu 5 çeşit madeni parayla sağlamak mümkün mü?
Cevaplarınızı matematikbulteni@gmail.com adresine yollayabilirsiniz.
Hazırlayanlar
Aysel Şahin, Berk Aysever, Can Ozan Oğuz, Eliz Gündüz, Ezgi Kantarcı Oğuz, Naci Cangül, Oğuz Şavk, Teoman Yalçınkaya, Utku K. Aytaç, Yağmur Bali.
Bültene katkıda bulunmak için paylaşılmasını istediklerinizi matematikbulteni@gmail.com adresine isim bilginiz ile gönderebilirsiniz.