Nüsha 81, 6 Haziran 2021
Sevgili matematiksever günaydın!
Bu haftanın Haberler/Yazılar köşesinden başlıklar: Nash’in problemine güncel çözümler, Quicksort algoritmasının yıldönümü, Arkadaşlık paradoksu, yeni Gödel biyografisi…
Bir Matematikçi Portresinde konuğumuz, sayılar ve onları temellendiren varsayımlar arasındaki ilişkiyi anlayabilmek amacıyla Berkeley'e matematik okumaya giden, ardından kendini felsefe doktorası yaparken bulan, günümüzün etkili matematik felsefecilerinden biri olan Maddy.
Etkinlikler, sözsüz ispatlar ve tanıtımlar ve haftanın sorusu köşelerimize göz atmayı unutmayın.
Keyifli okumalar!
Haberler / Yazılar
John Nash 50'li yıllarda diferensiyel geometri alanında önemli sonuçlara ulaşmıştı. İlgilendiği konulardan birini şöyle bir soruyla ifade edebiliriz: Bir yüzey yırtılmadan, buruşturulmadan ve kendi kendisini kesmeyecek şekilde; yani yapısı korunarak üç boyutlu uzaya nasıl "yerleştirilebilir"? Nash bu sorunun çözümü için topoloji ve cebirde de karşılaştığımız gömme (embedding) kavramını geliştirmiş. Konuyla ilgili bu hafta yayınlanan, son yıllardaki gelişmelere de yer veren yazıya buradan ulaşabilirsiniz.
Tony Hoare 1961 yılında bir listeyi sıraya dizmeye yarayan Quicksort algoritmasını icat etmişti. Isaac Newton Enstitüsünde bu algoritmanın 50. yılı şerefine bir dizi seminer düzenleniyor. İçinde Tony Hoare ile yapılacak bir söyleşi de yer alacak etkinliğin programına göz atabilirsiniz.
1991 yılında Scott L. Fields'ın ortaya koyduğu "Arkadaşlık Paradoksu" yıllardır ağ bilimleri araştırmacılarını yakından ilgilendiriyor. Paradoks Fields'ın makalesinde anıldığı şekliyle bir arkadaşımızın neden muhtemelen bize kıyasla daha çok arkadaşa sahip olduğu sorusuyla ortaya konuyor ve aynı durum birçok farklı ağ için de geçerli. Paradoksa dair yeni araştırmalar durumun hep bu şekilde olmayabileceğini ortaya koyuyor.
20. yüzyılın en önemli mantıkçısı Gödel hakkında yeni bir biyografi kitabı çıktı. "Journey to the Edge of Reason" (Aklın Sonuna Yolculuk) isimli kitabında yazar Stephen Budiansky, matematiğin yanında yüzyılın diğer alanlardaki tüm önemli gelişmeleri karşısında Gödel'in hayatının nasıl etkilendiğine odaklanmış.
Etkinlikler
Bu hafta etkinlikler köşemizde pazartesi günü Süleyman Demirel Üniversitesi Matematik Topluluğu’nun düzenlediği Matematik Eğitimi Hakkında isimli söyleşi gerçekleşecek. Ardından 10 Haziran Perşembe günü ise İstanbul Üniversitesi Matematik Kulübü’nün düzenlediği Gizemli ve Güzel Çizge Kuram isimli konuşmaya Yusuf Ünlü konuşmacı olarak katılacak. Cuma günü ise Berk Aysever’in konuşmacı olduğu Matematik ve Felsefe isimli etkinlik gerçekleşecek.
Bir Matematikçi Portresi - Penelope Maddy
Penelope Maddy çocukluğundan itibaren tutkuyla ilgilendiği konuyu; sayılar ve onları temellendiren varsayımlar arasındaki ilişkiyi anlayabilmek amacıyla Berkeley'e matematik okumaya gider, devamında kendi deyimiyle "ne olduğunu anlayamadan" felsefe doktorasına başlar. Çağdaş matematik felsefesinin en etkili figürlerinden biri haline gelen Maddy'nin, başlangıçta Gödel'den etkilenerek savunduğu "gerçekçi" görüşlerini yıllar sonra değiştirerek, yeni "doğalcı" bir felsefeyi benimsemesi ve kümeler kuramından yola çıkarak özgün bir düşünceyi inşa etmesi özellikle dikkat çekicidir.
Sözsüz İspatlar
Tanıtımlar
Kitap - Matematik “Yaramaz”dır
Bugün tanıtacağımız kitabın alt başlığı Akıl Yürütme, Mantık ve Matematik. Deneyimli matematik öğretmeni Ahmet Doğan, dokuz bölüme ayırdığı kitabında gerçekten de matematiğin düşünsel yönüne ağırlık vermiş.
Kimi bölümler büyüklüklerin karşılaştırılması, eldekilerin paylaştırılması, geometrik ölçümler ve kombinatorik çıkarımlar gibi pratik meseleler üzerine düşünerek incelemeler yapmaya ayrılmış. Kimi bölümlerse kavramsal yaklaşımlar, bir soru ile karşılaşıldığında geliştirilebilecek stratejiler gibi konularla ilgili. Örneğin Kavramsal Bilgi, Sezgi, Deneyim bölümünde şu satırlara yer verilmiş: “Dayatılan matematik yerine, çıkarımlara açık matematik, keşfetme duygusunu geliştirir.”
Kitabı hem alışık olduğumuz kavramlarla ilgili daha derin bir kavrayışa sahip olmak isteyenlere, hem de matematiğin derslerin ötesinde olarak nasıl insan zihnini besleyen bir bilim olduğunu görmek isteyenlere tavsiye ederiz.
Bilim ve Gelecek Kitaplığı’ndan ilk baskısı 2007’de yapılmış eserin 2015’te dördüncü baskısı çıktı. 224 sayfalık kitap şu an sitelerinde stokta yok görünüyor, normalde fiyatı 19 TL.
Film / Video - Thinking Space
Matematikçiler nasıl düşünür? Birleşik Krallıktaki dokuz matematik araştırmacısıyla yapılan söyleşilerden oluşan Thinking Space, doğrudan mesleği icra eden profesyonellerin deneyimlerini aktarıyor. Belgesel Londra Matematik Derneğinin 150. yıl kutlamaları için Heidi Morstang tarafından çekilmiş. 60 dakika süren eserde matematiğin farklı konularında çalışan 3 kadın ve 6 erkek matematikçi, araştırmalarındaki düşünce süreçlerinden bahsediyor. Aralarında Roger Penrose ve Tim Gowers gibi çok ünlü isimler de var. Modern matematiğe gerçekçi bir bakış açısı arayanlar için harika bir belgesel. Belgeselde yer alan kişileri, çalıştıkları konuları ve onlarla yapılan röportajlardan kısa kesitleri Londra Matematik Derneğinin sitesinde yer alıyor. Filmi ücretsiz olarak vimeo üzerinden izleyebilirsiniz.
İnternet Kaynağı - Qnb Finansbank Tales Matematik Müzesi
2015’ten bu yana Başak Eğitim Hizmetleri’nin girişimiyle Aydın’da faaliyet gösteren Tales Matematik Müzesi, pandemi döneminde çevrim içi ziyaretlere imkan veren bir girişimde bulundu. Qnb Finansbank ile birlikte çalışarak ortaya koydukları site sayesinde müzenin içinde sanal olarak dolaşıp aktivitelere göz atabiliyorsunuz. Bir aktivitenin üzerine tıkladığınızda ise karşınıza konuyu anlatan bir video çıkıyor. Videolar güzel animasyonlarla zenginleştirilmiş, ancak matematiksel olarak yüzde yüz doğru olmadıkları durumlarla da karşılaşmak mümkün (örneğin Yedi Köprü Problemi aktivitesinde sunulan çözüm yanlış, iki kara parçası ve bir köprü durumunda sorunun çözümü var). Dolayısıyla videolarda yer alan açıklamaları eleştirel bir gözle incelemenizi ve çözümleri kendinizin yapmasını öneririz.
Hazırlayanlar
Aysel Şahin, Berk Aysever, Can Ozan Oğuz, Can Selek, Eliz Gündüz, Ezgi Kantarcı Oğuz, Fatma Betül Arslan, Naci Cangül, Oğuz Şavk, Şuara Onbaşıoğlu, Teoman Yalçınkaya, Utku K. Aytaç, Yağmur Bali.
Bültene katkıda bulunmak için paylaşılmasını istediklerinizi matematikbulteni@gmail.com adresine isim bilginiz ile gönderebilirsiniz.