Nüsha 82, 13 Haziran 2021
Sevgili matematiksever günaydın!
Bu haftanın haberlerinden sizler için seçtiklerimiz: Kuantum Teorisinin gelişmesi matematiğe ne kadar bağlı, futboldaki şans faktörü nasıl hesaplanır, Claude Shannon’un rassallık üzerine deneyleri, ergenlik ve matematik öğrenimi.
Etkinlikler, sözsüz ispatlar ve tanıtımlar ve haftanın sorusu köşelerimize göz atmayı unutmayın.
Keyifli okumalar!
Haberler / Yazılar
Kuantum alan teorisi fiziğin en başarılı ve kapsayıcı teorisi olarak kabul ediliyor. Kuantum alan aslında birçok özel teoriyi kapsayan genel bir isim. Quanta Magazine'den Kevin Hartnett’ın bu haftaki yazıya göre hem fizik hem de matematik açısından öneme sahip bu teori henüz tamamlanmış değil. Fiziğin matematiği, matematiğin de fiziği beslediği kuantum alan teorisindeki fiziksel sonuçların matematiksel altyapısı hala eksik. Yazıda teoriyi bütün hale getirmek için matematikçilere büyük görev düştüğü aktarılmış.
Profesyonel futbolda şans kavramı önceden hesap edilemeyen, bu yüzden de özel olarak hazırlanılmadığı halde oluşan durum ve pozisyonlar şeklinde tanımlanıyor. Yeni araştırmalara göre futboldaki başarı faktörlerinin araştırılmasında şans faktörü üzerinde daha çok durulmalı ve matematiksel olarak ifade edilmeli. Özellikle kaydedilen ikinci gollerin büyük bir kısmında şansın çok büyük etki gösterdiği görülmüş.
Enformasyon teorisinin kurucusu Claude Shannon ingilizce dilindeki "entropiyi" incelemek amacıyla, raftan alınan kitaplardan rastgelelik yaratacak belli bir kurala göre harfler seçip devamında bir paragraf oluşturduğu bir oyun icat etmiş. Ortaya çıkan paragrafın ingilizcede anlamlı birşey olmayacağı besbelli de olsa görüntüsü garip biçimde ingilizceyi andırıyormuş. Scientific American'ın yazısına göre Shannon'un bu ilginç deneyi yapmasına ilham kaynağı olan kişi muhtemelen, zamanında benzer deneyleri kendisi de yapmış olan Rus matematikçi Andrey Markov'dan başkası değil.
Oxford Üniversitesinin Deneysel Psikoloji bölümündeki araştırmalar sonucunda 16 yaşından itibaren matematik öğrenimini sonlandırmanın ciddi sonuçları olabileceği görülmüş. Çalışmaya göre böyle bir durum sonucu beyin gelişimindeki gerileme gözlemlenebilecek düzeydeymiş. Araştırmacılar bu konuyu Covid-19'dan önce ele aldıklarını, bu dönemde matematik çalışmaya ve öğrenmeye ara vermenin özel bir etkisi olup olmadığının da merak konusu olduğunu söylemişler.
Amerikan Matematik Derneği'nin YouTube'da yayınladığı Matematiksel Anlar isimli seride bu hafta beş matematikçi alanlarının onlara ne ifade ettiğini ve matematikle nasıl tanıştıklarını anlatmış. Videoya buradan ulaşabilirsiniz.
Etkinlikler
bir nevi akademi ile Matematiğin Peşinde’nin ortak düzenlediği keşif derslerinin bir yenisi belli oldu: Olasılık ve İstatistik Sohbetleri. Boğaziçi Üniversitesinde öğretim görevlisi Ümit Işlak'ın vereceği bu dersin detayları ve kayıt için buraya tıklayabilirsiniz. Son başvuru tarihi: 18 Haziran Cuma.
IMS webinar serisinin sıradaki konuşmacısı UC Berkeley’den Prof. Kenneth Ribet. 14 Haziran Pazartesi günü Türkiye saatiyle 19.30’da (Tahran 20.30) gerçekleştirilecek etkinliğe Zoom üzerinden katılınabilecek, eğer kontenjan dolmuşsa bu adresten de izlenebilir.
Sözsüz İspatlar
Tanıtımlar
Kitap - 50 Soruda Matematik
Bilim ve Gelecek Kitaplığı’nın popüler dizisi 50 Soruda’da matematikle ilgili bir kitap da yer alıyor. Şahin Koçak’ın eseri modern anlamda matematiği Çekirge ve Çerçi’nin diyalogları üzerinden anlatıyor. Çekirge soruyor, Çerçi de onunla birlikte arayışlara giriyor. Kümeler kuramı, sonsuzluk, cebirsel yapılar gibi konuları ayrıntılı bir şekilde tartışıyorlar. Konuları tarihsel gelişimiyle ve belgeleriyle sunan Çerçi, sayı nedir gibi çok temel soruları da ele alıyor.
Eskişehir’deki Çakılarası Matematik Köyü’nün kurucularından olan Şahin Koçak, uzun yıllar Anadolu Üniversitesi’nde çalıştıktan sonra emekli olmuş deneyimli bir matematikçi. Kitabında da konular hakkındaki derin kavrayışını okurlarla paylaşıyor. Tüm matematik severlere tavsiye ederiz.
2011 yılında piyasaya çıkmış kitabın 2012’deki 2. baskısı da tükenmiş durumda. 304 sayfalık kitabın fiyatı normalde 22 TL’ydi. Umarız yeni baskıları da yapılır.
Film / Video - How to Write Mathematics Badly
Başarılı matematikçi J.P. Serre, matematikteki kötü yazma alışkanlıklarından bahsediyor. Verdiği örnekler bir yandan insanı kahkahalara boğarken, bir yandan da “Acaba bunu bir yerde görmüş müydüm gerçekten?” diye düşündürüyor. 50 dakikalık konuşmanın dili İngilizce.
İnternet Kaynağı - ProofWiki
Wikipedia sitesinin matematiksel kanıtlara ayrılmış ve özelleşmiş bir versiyonu ProofWiki. Tıpkı orjinali gibi içerik kullanıcılar tarafından sağlanan internet sayfasında paylaşılmış kanıtlara göz atabilir ve kendi kanıtlarınızı paylaşabilirsiniz. Kanıtlara ek olarak sitenin bu ve benzeri matematiksel fıkralar ve şakalara ayrılmış özel bir sayfası da mevcut: “Soru: Banach-Tarski’nin bir anagramını bulun. Yanıt: Banach-Tarski Banach Tarski.”
Haftanın Sorusu
İki tam karenin toplamı olarak yazılabilen a ve b tamsayıları düşünelim. ab çarpımı da iki tam karenin toplamı olarak yazılabilir mi?
Cevaplarınızı matematikbulteni@gmail.com adresine yollayabilirsiniz.
Hazırlayanlar
Aysel Şahin, Berk Aysever, Can Ozan Oğuz, Can Selek, Eliz Gündüz, Ezgi Kantarcı Oğuz, Fatma Betül Arslan, Naci Cangül, Şuara Onbaşıoğlu, Teoman Yalçınkaya, Utku K. Aytaç, Yağmur Bali.
Bültene katkıda bulunmak için paylaşılmasını istediklerinizi matematikbulteni@gmail.com adresine isim bilginiz ile gönderebilirsiniz.