Nüsha 85, 4 Temmuz 2021
Sevgili matematiksever günaydın!
Riemann Sanısına önerilen kanıt denemesinden uzamsal düşünmenin faydalarına ve Bir Nevi Akademi ve Matematiğin Peşinde'nin bu ay için sunduğu derslere kadar farklı alanlardan derlediğimiz haberlere göz atmayı unutmayın!
Bir Matematikçi Portresi köşesinde bu haftaki konuğumuz yıllar sonra Ramanujan’ın kayıp defterlerini bulan George Andrews. Matematiğin genç insanlara ait olduğunu düşünenlere inat, 83 yaşında aktif olarak çalışmaya ve üretmeye devam ediyor.
Etkinlikler, sözsüz ispatlar, tanıtımlar ve haftanın sorusu köşelerimize göz atmayı unutmayın.
Keyifli okumalar!
Haberler / Yazılar
Basel Üniversitesinden araştırmacılar uzamsal düşünme (spatial reasoning) ile matematik öğrenme becerileri arasında bir ilişki olduğuna inanıyor. Uzamsal düşünme 3 yaşında başlayan, örneğin küçük sayıları düşünürken onları sol tarafta, büyük sayıları ise sağ tarafta konumlama benzeri eğilimler gibi düşünülebilir. Uzamsal düşünme ve matematiği öğrenme arasındaki ilişkinin iyi anlaşılması sayesinde ilkokul yıllarından itibaren çocukların temel matematiksel yeteneklerini geliştirmek için yeni yöntemler geliştirilebileceği düşünülüyor.
Uzay mühendisi, matematikçi ve aynı zamanda tarih meraklısı Melkior Ornik tesadüfen gördüğü bir haberde Hırvatistan'daki soykırım kurbanı insanların sayısını hesaplamak amacıyla çeşitli veri kümelerinden yola çıkan bir istatistiksel metot keşfedildiğini okumuş. Dikkatle incelediğinde kanıtların hatalı olduğunu görmüş ve bu yöntemi çürütme amacıyla bir makale yazmaya karar vermiş. Haberin ayrıntılarına buradan ulaşabilirsiniz.
Quanta Magazine bu hafta oldukça eğlenceli bir matematik problemine yer vermiş. Daire şeklindeki bir havuzda düzenlenecek yüzme yarışmasına hazırlanan bir atlet gölde antrenman yapıyor. Merkeze yakın bir noktada iken kıyıda onu izlemekte olan ayıyı farkediyor. Kıyıya doğru hangi yönde yüzerse yüzsün ayı onu karşılamak üzere o yöne hareket ediyor. Yüzücü nasıl bir stratejiyle ayıyı atlatabilir? Problemin ayrıntılarına buradan ulaşabilirsiniz.
Riemann Sanısı milenyum problemleri arasında yer alan ve matematikçileri uzun yıllardır düşündüren önemli sorulardan biridir. Geçtiğimiz yıllarda Hyderabad Üniversitesinden bir matematikçi soruyu çözdüğünü iddia etmiş ve bir kanıt yayınlamıştı. Yakın zamanda Clay Matematik Enstitüsü bu çözümün doğru olmadığını ve sorunun hala açık olduğunu duyurdu.
Bir Nevi Akademi ve Matematiğin Peşine temmuz ayında gerçekleşecek iki yeni ders duyurdu. Ali Peker ile birlikte pazartesi günleri yapılacak Lineer Cebir dersi 12 Temmuz’da başlıyor. Grup Teorisi dersleri ise 20 Temmuz’dan itibaren her salı olacak. Lise ve üniversite öğrencilerinin katılabileceği derslerin ayrıntılarını öğrenmek için internet sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Etkinlikler
Bir Nevi Akademi’nin ve Matematiğin Peşinde’nin düzenlediği derslerden biri de Grup Teori dersi, dersler 20 Temmuzda başlayacak ancak başvurular açık durumda. Bu hafta İstanbul Üniversitesi Matematik Kulübü’nün birçok etkinliği mevcut. Matematiksel Modeller ve Denklemlerle Covid-19, Matematik ve Resim, Tercih Sohbetleri etkinliklerine katılım herkese açık.
Bir Matematikçi Portresi - George Andrews
Bir doğal sayıyı kaç şekilde parçalara ayırabiliriz? Örneğin 5’i ele alalım. Sıralamayı önemsemezsek 5’i 5, 4+1, 3+2, 3+1+1, 2+2+1, 2+1+1+1 veya 1+1+1+1+1 şeklinde parçalayabiliriz. Bu parçalama şekillerine ayrışım diyoruz, sayılarını da p(n) ile gösteriyoruz. 5’in 7 ayrışımını yukarıda listeledik. 6’nın 11, 7’nin ise 15 ayrışımı var. Bu şekilde basitçe tarif edebildiğimiz ayrışımlar, sayı teorisi, temsil teorisi gibi bir çok alanda karşımıza çıkıyorlar. Peki onları ne kadar tanıyoruz? Herhangi bir sayı aldığımızda, kaç ayrışımı olduğunu nasıl hesaplarız? Bu oldukça zorlu bir soru, zira p(n)’in bir formülü yok. Üstelik parçaları farklı ayrışımlar, tek sayılara ayrışımlar, belli özellikleri sağlayan ayrışımlar gibi konulara girdiğimizde iş daha da çetrefilli hale geliyor. Matematiğin ayrışım teorisi diye anılan alanına girmiş oluyoruz: çok değişkenli karmaşık denklemlerle ve efsanevi matematikçi Ramanujan’ın ilginç formülleriyle bezeli bir alan.
Bu haftaki konuğumuz Ramanujan değil, yıllar sonra Ramanujan’ın kayıp defterlerini bulan ve bu konuda kitaplar yazan George Andrews. Andrews ayrıca ayrışımlar üzerine en önemli kitaplardan birinin de yazarı. Matematiğin genç insanlara ait olduğunu düşünenlere inat, 83 yaşında aktif olarak çalışmaya ve üretmeye devam ediyor. 350’ye yakın makalesinin 50’den fazlası, 12 kitabından ise bir tanesi geçtiğimiz 5 sene içinde basılmış. Haydi Andrews’ı biraz daha yakından tanıyalım.
Sözsüz İspatlar
Tanıtımlar
Kitap - “Anlamak” Tutkunu Bir Matematikçi, Cahit Arf
Cahit Arf (1910 - 1997) ülkemizin yetiştirdiği en iyi matematikçilerden. Türkiye’de başlayan eğitim hayatına Fransa ve Almanya’da devam eden, sonrasında Galatasaray Lisesi ve ODTÜ’de çalışan matematikçimiz, hem Türk Matematik Derneği’nin hem de TÜBİTAK’ın kuruluşunda rol oynamıştı. “Anlamak” Tutkunu Bir Matematikçi, Cahit Arf kendisinin yaşamını, çalışmalarını ve dönemin matematikçilerinin kendisiyle ilgili anılarını içeriyor.
Tosun Terzioğlu ve Akın Yılmaz’ın hazırladığı kitap, TÜBA yayınlarından 2005’te basılmış, 2006’daysa ikinci baskısını yapmış. 284 sayfalık kitabın fiyatı 30 TL.
Film / Video - Calculating Ada - The Countess of Computing
“Bilgisayar çağı ne zaman başladı? Kaliforniya’daki girişimcilerle mi? Yoksa 2. Dünya Savaşı’ndaki şifre çözücülerle mi? Bu işin öncüsü çok daha önceleri, endüstri devriminde yaşamış biri.” 2015 yapımı BBC belgeseli Calculating Ada, mekanik hesap makinelerinin potansiyelinin çok daha büyük olduğunu fark eden kadın matematikçi Ada Lovelace hakkında. 58 dakikalık belgeselde Dr. Hannah Fry, Ada’nın hayatını ve çalışmalarını anlatıyor.
İnternet Kaynağı - Math in France
Fransa, uluslararası camia ile ülkelerinin matematik alanında nerede olduğunu paylaşmak için bir internet sitesi hazırlamış. Ülkelerinde matematik yüksek öğretimi, araştırma ziyareti yapmak isteyenler için fırsatlar, geçici ve kalıcı pozisyonlar gibi bilgiler paylaşıyorlar. Ayrıca bir harita üzerinde ülkenin nerelerinde matematik araştırma laboratuvarları olduğunu görebilir, Fransız matematik camiasından kişilerin profillerine bakabilir, matematikle ilgili istatistiklerini inceleyebilirsiniz.
2016’da devreye soktukları sitelerini Avrupa Matematik Kongreleri oldukça güncelliyorlar, son güncellemesi geçen hafta devreye girdi.
Haftanın Sorusu
Düzgün bir dörtyüzlünün ağırlık merkezi şeklin tam ortasında yer alır. Bu noktadan geçen doğruları hayal edin. Hangisinin köşelere olan mesafeler toplamı en azdır / en çoktur?
Cevaplarınızı matematikbulteni@gmail.com adresine yollayabilirsiniz.
Hazırlayanlar
Aysel Şahin, Berk Aysever, Can Ozan Oğuz, Can Selek, Eliz Gündüz, Ezgi Kantarcı Oğuz, Fatma Betül Arslan, Naci Cangül, Şuara Onbaşıoğlu, Teoman Yalçınkaya, Utku K. Aytaç, Yağmur Bali.
Bültene katkıda bulunmak için paylaşılmasını istediklerinizi matematikbulteni@gmail.com adresine isim bilginiz ile gönderebilirsiniz.